Ik probeer mijn praktijk steeds vorm te geven vanuit een stevige wetenschappelijke basis aangevuld met evidentie uit de praktijk van wat werkt. Zo zien we vaak technieken of methodieken die gehypet worden, terechte tegenkanting krijgen, om dan te komen tot een meer genuanceerd beeld. These, antithese, synthese heet dat proces in de (wetenschaps)filosofie.

Dit VRT artikel biedt zo een mooie huidige stand van zaken rond mindfulness. Een zeer waardevolle techniek, maar ik stoorde me al langer aan het feit dat het zou helpen voor alles. Onzin. Stel je voor dat een vakman bij je thuis aankomt met enkel een hamer!

Mindfulness lijkt vooral te werken bij depressie, pijn en verslaving. Dat is een fijne geruststelling aangezien mindfulness inderdaad onderdeel uitmaakt van mijn ‘gereedschapskist’ bij rookstop, leven met chronische pijn, afzien bij topsport en omgaan met de initiële ongemakken als je begint te bewegen na lange inactiviteit.

​Maar geen zorgen, ik heb daarnaast nog heel wat andere technieken die ook kunnen werken! ;-)



​

Dient beweging een plaats te krijgen naast medicatie en psychotherapie voor de behandeling van depressie? Als je het mij vraagt: ja! In het kader van de campagne van Gezond Sporten rond depressie en sport mocht ik samen met collega psychologe Kirsten Plessers (auteur van het fijne boek Psycholopen waarover ik al een leestip schreef in het verleden) aan tafel schuiven met wetenschapsredacteur Kim Verhaeghe. In een podcast van een uur leggen we al onze argumenten op tafel waarom lichaamsbeweging zo waardevol is in de preventie en behandeling van één van de meest voorkomende mentale problemen.

Je hoort er antwoorden op vragen zoals:

• Hoe werkt beweging als preventie en behandeling voor depressie?
• Hoeveel moet je bewegen om effecten te hebben?
• Hoe begin je eraan?
• Hoe schrijf je het voor als arts of gezondheidsprofessional?

Dit gesprek kadert in de ruimere campagne van Gezond Sporten rond depressie en sport.

Het hele gesprek beluisteren kan hier: https://soundcloud.com/user-75314080/is-lichaamsbeweging-een-alternatief-voor-antidepressiva

Wil je de inhoud liever lezen? Dat kan hier: https://gezondsporten.be/wiki/item/2023/04/07/Is-lichaamsbeweging-een-alternatief-voor-antidepressiva

Of hier: https://gezondsporten.be/wiki/item/2023/04/07/Beweging-als-behandeling-en-preventie-van-depressie

Zaterdag 6 mei organiseert Gezond Sporten ook een congres over sporten met een chronische aandoening, waar ik ook mag spreken over depressie en sport. Meer info en inschrijven kan hier.

Een kwart van de volwassenen in Vlaanderen beweegt minder dan wat aanbevolen wordt voor een goede gezondheid (onderzoek door Sciensano). De intentie is er, maar de praktijk loopt stroef (pun intended). De voornaamste aangehaalde reden is tijdsgebrek. Dit is - sorry om het te zeggen - eerder een excuus dan een reden. Correcter is het om te spreken van 'gepercipieerd tijdsgebrek'. Tal van studies tonen aan dat we liever andere dingen doen dan bewegen. Zoals - met voorsprong - schermgebruik. Ja, ik heb het tegen jou die nu langs deze post scrolde. Maar je bent hier nu toch, dus lees nog even verder. "Het zal dan wel een gebrek aan discipline zijn", hoor ik je denken? Niet akkoord en laten we aub niet opnieuw blijven trekken aan een dood paard.

Hieronder deel ik enkele bedenkingen als bewegingspsycholoog over wat wel nodig is om hierin verandering te kunnen brengen:

• Sporten mag, bewegen moet. Sporten is een specifieke vorm van beweging waar praktisch gezien heel wat meer bij komt kijken. Helaas heb ik mensen echt al horen zeggen "Ik heb al wat sporten geprobeerd, het viel steeds tegen. Beweging is dus niets voor mij". Ons lichaam is gemaakt om in beweging te zijn en rust roest. We moeten af van het idee dat we op een bepaalde manier aan beweging moeten doen. De sportpsychologie focust zich op de mentale aspecten van het behalen van prestaties in de sport. Bewegingspsychologie houdt zich bezig met de mentale aspecten om mensen in beweging te krijgen en te houden. Het gaat niet over beter presteren, het gaat om te beginnen over bewegen en zich daar comfortabel bij voelen. Elke stap die men daarbij letterlijk en figuurlijk zet telt en er is heus voor elk wat wils als het op beweegvormen aankomt. Individueel of in groep, competitief of recreatief, binnen of buiten, volgens regels of helemaal vrij en met momenten zelf expressief, veilig of avontuurlijk, met een einddoel of gewoon voor de activiteit op zich,... 
• Stoppen met bewegen louter te linken aan gewichtsverlies of fysieke verschijning. Er is een fitnesscultuur waarbij we allemaal slank(er) moeten zijn. En naast de dieetcultuur die voedingsregels oplegt, leeft bij zoveel mensen het idee dat beweging dient om dat lijf terug in vorm te krijgen na alle uitspattingen die we onszelf ongedisciplineerd toestaan. Dit negeert de honderden andere functies die beweging kan hebben, zoals o.a. sociale connectie, stressmanagement, een gevoel van controle over je leven, ... Wie enkele van deze wil leren kennen is van harte welkom op de webinar die ik 11 april 2023 geef voor Sporta - Zeker Sporten. 
• Meer psychologisch geïnformeerde gezondheidsprofessionals. Toegegeven, gewichtsverlies verkoopt, want dit is wat de massa nu eenmaal zoekt. Maar ondanks de vele afslankprogramma's die verkocht worden, halen we op maatschappelijk niveau decennia later nog steeds niet de beweegnormen. Dit ondanks de steeds groeiende kennis van trainingsleer en technologie die ons hierbij kan ondersteunen. Ik ben geen personal trainer en ik heb geen master bewegingswetenschappen, dus ik ga/kan de mensen geen fysiologisch perfect uitgewerkt beweegplan voorschrijven. Wat ik wel zie is dat in de praktijk veel van die beweegprogramma's geen of te weinig rekening houden met de psychologie van de mens. Ik heb dit zelf al aan de lijve mogen ondervinden. Veel gezondheidsprofessionals bieden op zich goede (fysiologische) input aan en zitten dan met de handen in hun haar door wat er gebeurt in de 'black box', die de mens op psychisch vlak lijkt. Gewenste output niet bereikt. Of net wel, maar het blijft niet duren. Als het aankomt op lichamelijke verandering, ben ik niet onder de indruk van snelle resultaten, enkel van blijvende resultaten.

Maar, goed nieuws, het vakgebied van de bewegingspsychologie bestaat al jaren in academische kringen en al die kennis ligt klaar om vertaald te worden naar de praktijk. Om echt succesvol te zijn in onze ambities om meer mensen aan het bewegen te krijgen loont het om stil te staan bij mentale factoren zoals de relatie tussen een mens en zijn lichaam in beweging, bewust versus onbewuste gedragsverandering, mensen leren omgaan met niet-helpende gedachten, goede communicatievaardigheden, motivatiepsychologie, bewegen met een mentale of fysieke 'rugzak', bewegen doorheen de verschillende leeftijdsfases, ... 

Mijn inbox staat open voor iedereen die mee deze uitdaging wil aangaan om mensen aan het bewegen te krijgen (en te houden) en daarbij meer wil leren over de psychologie van beweging. 

​

In de maand februari ben ik vaker bij de dokter langs geweest dan in heel 2022 samen. Een huidinfectie en hevige koorts werd nogal onfortuinlijk opgevolgd door een hondenbeet in mijn voet, waardoor ik vrijwel een maand stil lag met het sporten. Reken daar de zorgen voor een baby bij en je begrijpt dat terug in actie komen best als een opgave kan aanvoelen. Dus ‘ja’, ook als sport- & bewegingspsycholoog ben ik gevoelig voor de psychologische uitdagingen van een heropstart na blessure of lang stilzitten.
 
Toevallig of gelukkig mocht ik vorige week een webinar geven aan leden van het Helan ziekenfonds over ‘mild zijn voor jezelf’ of het psychologische concept van ‘zelfcompassie’. Vanuit mijn motto ‘practice what you preach’ paste ik Paul Gilberts model rond de drie emotieregulatiesystemen toe op mijn eigen terugkeer naar sport en beweging.
 
Ons gevaarsysteem wordt geactiveerd wanneer we een bedreiging waarnemen. In mijn geval was er de angst om niet volledig te herstellen en vaardigheden of mogelijkheden te verliezen. De interne criticus in mijn hoofd greep deze angst aan om dan met momenten:

• hard te zijn voor mezelf (“Kom uit je zetel en doe iets, tamme zak” = fight respons).
• weg te vluchten van enige fysieke activiteit (“Alle wondes moeten eerst nog beter genezen!” = flight respons).
• te blokkeren en twijfelen wat nu het beste is (= freeze respons).

 
Het jaagsysteem wordt geactiveerd wanneer we doelen en erkenning nastreven. Er was het verlangen om weer te gaan trainen en het oude niveau te herwinnen. Dit leidde echter in het begin ook tot een te grote focus op de cijfertjes en verschillende parameters. Het tempo was te traag, de hartslag te hoog, de gelopen afstand te weinig… Plots lag zelfs mijn professionele waarde op tafel in mijn hoofd. “Komaan, als sportpsycholoog en running therapeut in opleiding kan je toch niet achteraan hollen, je moet het goede voorbeeld geven”. Niet echt mild voor mezelf en allesbehalve productief voor herstel.
 
Ten slotte, wordt het zorgsysteem geactiveerd wanneer we ons veilig, zeker en verbonden voelen met anderen en onszelf. In mijn geval kreeg ik bijvoorbeeld extern steun van mijn vrouw die dagelijks de wonde hielp verzorgen. Maar ik moest dus ook zelfcompassie oefenen naar mezelf toe. Ook al kon ik niet intensiever sporten, ik kon wel opbouwen met rustig wandelen met de hond of met gezond te proberen eten. In plaats van te jagen op cijfertjes, richtte ik mijn aandacht tijdens die eerste loopjes vooral op waarom het nu zo goed voelde terug in beweging te zijn. Terwijl ik rustig liep, liet ik mijn aandacht glijden naar het ontdekken van de ontluikende lente in de natuur. Ik focuste op het aangename gevoel van mijn lichaam terug in beweging te brengen (in plaats van te luisteren naar de interne criticus in het hoofd). Een mooie toepassing van wat ik leer in mijn opleiding rond Focusing. 

Door aandacht te besteden aan zelfcompassietechnieken en het activeren van het zorgsysteem kon ik makkelijker progressie zien en beleefde ik plezier en genot aan de heropbouw. Af en toe een ‘beginners mindset’ opzoeken kan net heel verrijkend zijn om nieuwe inzichten te verkrijgen. Hierdoor werd ik tijdens het lopen zelfs creatief en bedacht ik alvast enkele oefeningen die ik later als running therapeut in de praktijk wil delen met cliënten.
 
Misschien kun jij deze drie systemen ook toepassen op een situatie waar jij mee worstelt? Neem gerust contact op je hiermee te helpen! Of misschien denk je dat iemand anders er baat bij zou hebben deze oefening te doen? Deel deze blog dan gerust! 

Aan het lopen met mijn eigen hond Chester

Beweeg jij af en toe? Of sport je vaak? Kom je vaak buiten in de natuur voor een frisse neus? En reikte deze frisse wind tot in je bovenkamer dat je alles meer een plaats kon geven? Er zijn tal van voordelen die zowel in de wetenschap als in je naaste kringen bewezen zijn waarom sporten en bewegen goed voor je is. Maar wat juist, wanneer en hoe leg ik graag uit in een webinar voor Sporta - Zeker Sporten. 

PRAKTISCHE INFO
Datum: Dinsdag 11 april 2023 - 20u
Duurtijd: 30-40 min excl. aansluitende Q&A
Onderwerpen: Realistisch verwachtingspatroon bij sporten en bewegen, voordelen, mythes,...
Prijs: Gratis voor deelnemers Expeditie Natuurpunt 2023 en ZS-leden - €7 voor andere deelnemers

Meer info en inschrijven: https://www.zekersporten.be/webinar-verfrissing-in-de-bovenkamer-door-natuur-en-fysieke

Deze blogtekst is gebaseerd op mijn bijdrage voor de campagne 'Samen Sport Je Meer' van Sport Vlaanderen. Samen met andere beweegexperts mocht ik acht weken lang tips geven om mensen te helpen hun sportieve voornemens waar te maken. In mijn vierde en laatste bijdrage bekeek ik de voor- & nadelen van activity trackers voor recreatieve sporters.

Cijfertjes zijn weliswaar niet weg te denken in de moderne sportbeoefening, maar ze zijn zeker niet heilig als het aankomt op onze psychologie en motivatie.

Pro:

• Het is nog nooit zo makkelijk geweest om gepersonaliseerde beweegdata beschikbaar te hebben. Je hoeft enkel iets rond je pols of in je broekzak te dragen. Deze technologie wordt ook steeds goedkoper en makkelijker te integreren.
• Activity tracking kan de motivatie helpen door tijdige feedback of herinneringen te geven over je activiteitsniveau, waardoor je in het moment zelf kan beslissen om het zitten even te doorbreken en te gaan bewegen.
• Het laat je zo ook toe bewuster te worden van bepaalde patronen in je activiteitsniveau waardoor je tijdig geïnformeerde aanpassingen kan maken. Vb. als je merkt dat je stilvalt naarmate dat de werkweek vordert, kan het goed zijn je sportbuddy te vragen een extra beweegmoment in te plannen op donderdag of vrijdag.
• De technologie helpt je je doelen te visualiseren, wat het abstracte ‘gezonder leven’ tastbaar en zichtbaar maakt. Terugblikken op je progressie en toekomstige doelen bijsturen wordt daardoor des te makkelijker.
• Verschillende platformen bieden de kans tot een gezonde dosis competitie onder vrienden die je aanzet om door te gaan en net dat tikkeltje meer te bewegen. De online gemeenschap kan ook een bron van complimenten en aanmoediging zijn voor al je inspanningen.

​Contra:

• Terwijl de betaalbaarheid van activity trackers omhoog gaat, breiden ook de mogelijkheden van de technologie uit. Zo krijg je steeds het gevoel dat een duurder toestel toch nog net wat accurater of die ene extra parameter meet. Deze extra toeters en bellen zijn meestal niet noodzakelijk voor de recreatieve sporter. Keep it simple!
• Sommige mensen ontwikkelen een afhankelijkheid van hun beweegdata en raken niet meer gemotiveerd zonder. Zo kunnen sommige sporters een fantastisch mooi tochtje achter de rug hebben, maar balen ze enorm als hun tracker het niet geregistreerd heeft… Alsof de inspanning niet telt als er geen bewijs van is!
• Anderen raken dan weer ontmoedigd door de constante competitie online of de drang om steeds maar weer betere cijfers te kunnen voorleggen. Deze druk biedt geen gezonde motivatie op lange termijn en kan voor sommigen zelfs leiden tot beweegverslaving.

Het eindadvies is dan ook om enerzijds dankbaar gebruik te maken van technologie waar het ons kan helpen om onze doelen vorm te geven, op te volgen en ons te laten aanmoedigen. Anderzijds moeten we waakzaam zijn voor de gevaren waarbij we afhankelijk worden van cijfertjes en het contact verliezen met ons eigen lichaam en geest. Durf dan ook gerust eens je activity tracker thuis te laten om vrij te bewegen. De mens blijft immers een gevoelsdier en bewegen is een lichamelijke activiteit die vooral ook bewust ervaren moet worden! 

Deze blogtekst werd geschreven voor de campagne 'Samen Sport Je Meer' van Sport Vlaanderen. Samen met andere beweegexperts mocht ik acht weken lang tips geven om mensen te helpen hun sportieve voornemens waar te maken. In mijn tweede bijdrage stond ik stil bij hoe sportmaatjes elkaar het best kunnen motiveren.

Een motivatiedipje, een te drukke agenda, een verschil in niveau... Is jullie partnership ook al op een obstakel gebotst? Geen nood! Als je elkaar maar blijft motiveren, staat niets een duurzaam verbond als sportbuddy's in de weg.
​
Blijf variëren in je trainingen. Dat voorkomt verveling en houdt je motivatie hoog. Wissel af met je sportbuddy om telkens iets nieuws voor te stellen.

Vier successen. Of het nu gaat over een persoonlijk record of een maand samen sporten, vier elke kleine overwinning! Extra tip: laat de beloning je sportieve voornemens ondersteunen in plaats van ondermijnen. Koop liever samen een nieuw sporttruitje dan jezelf te belonen met fastfood.

Spreek eerlijk en rechtuit. Zit je met een overvolle agenda of gaat je buddy wat te hard voor jou? Durf dit te bespreken en zoek samen naar oplossingen. Open communicatie kan veel misverstanden voorkomen.

Hou elkaar verantwoordelijk. Bekijk samen of jullie nog op schema zitten. Doe dit niet al te dwingend: je moet je buddy ondersteunen, niet controleren. Stuur indien nodig je doel bij.

Toon dankbaarheid. Samen al die tijd vrijmaken en telkens weer opdagen, jullie doen het toch maar! Toon appreciatie en bewondering voor je buddy. Dat kan zowel in woorden als in daden, zoals een traktatie na het sporten.

Bovenal: have fun! Ga samen op zoek naar activiteiten die jullie allebei leuk vinden of wissel op zijn minst af. Vraag je buddy na de activiteit wat hij vandaag het leukste moment vond.

Deze blogtekst werd geschreven voor de campagne 'Samen Sport Je Meer' van Sport Vlaanderen. Samen met andere beweegexperts mocht ik acht weken lang tips geven om mensen te helpen hun sportieve voornemens waar te maken. In mijn eerste bijdrage stond ik stil bij het juist vormgeven van je doelen.

• Jullie willen meer bewegen of blijven bewegen? Mooi! Laat ons dat nog wat specifieker maken. Hoeveel ‘meer’ is voldoende? Maak het concreet en realistisch. Overschat jezelf en je mogelijkheden niet, maar durf jezelf zeker wel uitdagen.

• Ligt je einddoel wat verderop in 2023 (bv. een bepaald event of een symbolische afstand)? Leuk! Denk zeker ook na over de weg erheen. Procesdoelen onderweg naar het grote moment zijn minstens even belangrijk, zo niet belangrijker. Formuleer dan ook voor jezelf aandachtspunten op zowel korte (één workout, deze week) als middellange termijn (deze maand, komende drie maanden). Stel dat je op het einde van het seizoen een goede prestatie wil neerzetten met je buddy in de padelclub. Of wacht, laat ons dat specifieker maken. Jullie willen top 10 worden in jullie huidige ranking! Dan kan je deze week nog extra aandacht beginnen besteden aan jullie communicatie tijdens het sparren. Op de middellange termijn kan je eens duo’s uit een hogere ranking uitdagen om nieuwe speelstijlen te leren kennen. Beide procesdoelen zullen bijdragen tot jullie einddoel om een mooie positie te behalen.

• Je doelen specifiek en meetbaar maken is één ding, maar wist je dat je ook gerust leerdoelen voor beweging kan formuleren? Stel dat je bijvoorbeeld wekelijks gaat zwemmen. Een leerdoel zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat je nagaat of je je beter voelt bij een ochtendsessie of een avondlijke zwempartij. Of wanneer je je comfortabel voelt bij de ontspannende yin yoga, waarom probeer je deze week niet eens de actievere vinyasa yoga? Ga op onderzoek om te ontdekken wat het beste werkt voor jou en waarom! Voldoende zelfkennis zet je op weg naar een leven lang bewegen. No brain, no gain!

• Het is belangrijk dat jij jouw doelen bepaalt en je je niet laat beïnvloeden door wat alle anderen wil bereiken (bv. het gekende “maatje minder”-doel). Wat wel belangrijk is dat je jouw doel bekijkt binnen je ruimere omgeving. Zorg dat je je doel hiermee afstemt. Stel je concreet de vraag wie en wat je wanneer nodig hebt om jou doel te laten slagen en de weg erheen vol te houden. Dit noemen we een systeemdoel. Je hebt bijvoorbeeld besloten dat je crawl wil leren zwemmen dit jaar. Om je slaagkansen te verhogen wil je op zoek naar een begeleide groepsles voor volwassenen bij de lokale zwemclub. Je vraagt je partner of die op woensdagavond op de kinderen kan passen zodat jij deze lessen kan volgen. Eenmaal gestart met de lessen merk je daar al snel dat je best een zwemplankje voor jezelf aanschaft om bij je eigen trainingen aan je beentechniek te werken.

• En ten slotte: waarom?? Je weet intussen wat je wil bereiken en hoe je dat kan doen, maar waarom wil je dit doel bereiken? Personen die een diepere reden kunnen koppelen aan hun sportief doel zijn gemotiveerder en beter gewapend tegen uitdagingen of tegenslagen. En nu hoor ik je misschien denken “Dat weet ik toch al? Ik wil gezonder zijn”. OK, maar waarom wil je gezonder zijn? Wat levert jou dat op? Misschien omdat het waardevol is voor jou lang fysiek fit te kunnen blijven voor je familie. Of omdat een goede fysieke gezondheid je in staat stelt nog enkele avontuurlijke reizen te maken waar je van droomt. Find your why!

Als je al deze tips kan vorm geven, dan zou jouw doel van ‘meer bewegen’ al iets beter afgelijnd moeten zijn en kan je tastbaar aan de slag met jouw sportieve voornemens!

Sport en beweging is een geweldig middel om zorg te dragen voor je fysieke en mentale gezondheid. Vele mensen zouden er baat bij hebben om meer te bewegen. Maar voor sommigen kan de relatie met beweging echter problematisch worden. In mijn laatste blog van 2022 voor Gezond Sporten Vlaanderen wil ik dan ook even focussen op de zeldzamere – en daarom helaas vaak over het hoofd geziene – groep individuen die ongezond veel beweegt.

Wanneer kunnen we spreken van een beweegverslaving? Hoe raakt iemand verslaafd aan sporten? Wat zijn de symptomen van overmatig sporten? Ontdek het op de website van Gezond Sporten Vlaanderen!

Een slanker, strakker of knapper lichaam is voor vele vrouwen een motivatie om te beginnen sporten en bewegen. Maar de ene motivatie om te sporten en bewegen is de andere niet volgens het onderzoek van Segar en collega’s. Sterker nog, op het lichaam gefocuste motieven leiden er op lange termijn paradoxaal net toe dat vrouwen minder gaan bewegen.
​
Vanwaar dit tegenstrijdige negatieve effect?

• Voldoende bewegen om de slankere en strakkere lichaamsvorm te behouden concurreert met heel wat andere prioriteiten in ons leven en geraakt dan meestal ook op de achtergrond na een tijdje.
• Veel vrouwen gaan initieel harder en meer sporten om gewichtsverlies te bekomen – vaak vanuit een ‘no pain, no gain’-mindset – maar hierdoor vinden ze de fysieke activiteit niet per se aangenaam. Integendeel, vaak is het een zoveelste ‘moeten’.
• Deze twee aspecten maakten dat vrouwen die begonnen te bewegen voor lichaamsgerichte redenen meer negatieve gevoelens kunnen ervaren voor, tijdens en na het sporten.

De wens om slanker of strakker te zijn helpt dus misschien om bewegingsactiviteiten te starten, maar niet om ze vol te houden. Exploratie van motieven is dan ook vaak de eerste stap bij een intakegesprek bij mij in de praktijk.

Een laatste belangrijke observatie is dat deze effecten aanwezig waren voor alle vrouwen los van het feit of ze nu een hoog of laag BMI hadden. Dit toont nog maar eens hoe sterk de invloed van media en cultuur is op het slankheidsideaal van vrouwen!

Bron: Segar, M., Spruijt-Metz, D. & Nolen-Hoeksema, S. Go Figure? Body-Shape Motives are Associated with Decreased Physical Activity Participation Among Midlife Women. Sex Roles. 54, 175–187 (2006). https://doi.org/10.1007/s11199-006-9336-5


Dit artikel maakte onderdeel uit van mijn nieuwsbrief. Wil je deze en meer onderwerpen rechtstreeks in je inbox? Schrijf je dan zeker in! 

Zeggen de sporten calcio storico (Italië), kok boru (Kirgizië), makepung lampit (Bali), pehlwani (India) je iets? Hoogstwaarschijnlijk niet. De Netflix docuserie 'Home Game' gaat over unieke sporten en volgt telkens enkele lokale atleten richting een belangrijke wedstrijd of toernooi.

Wat ik zo mooi vind om te zien in deze afleveringen is hoe de lokale cultuur en gemeenschap deze traditionele sporten in leve houden. Neem nu calcio storico uit Florence, Italië, waarbij de vier districten van de stad tegen elkaar strijden in een soort Middeleeuwse rugby. Spelers dienen geboren te zijn in het district dat ze vertegenwoordigen en treden aan in traditionele kledij. Of hoe leuk is het om Balinese boeren tegen elkaar te zien racen met hun waterbuffels in de modderige rijstvelden.

Deze principes gaan terug naar de roots, naar tijden vóór vele sporten een globaal economisch fenomeen werden. De dag van vandaag zie je dit naar mijn gevoel vooral nog in nieuwe urban, extreme of avontuurlijke sporten. 

En daar hebben we nog een andere opvallende link. Al deze traditionele sporten houden een element van gevaar in en lijken iets vaker een oogje dicht te knijpen wat veiligheid betreft. Ik keer terug naar calcio storico. Terwijl ik het eerder omschreef als een vorm van rugby, is het belangrijk om weten dat de bal in het doel kan belanden via vrijwel elk methode. Kopstoten, worstelgrepen, zand in de ogen gooien, ... het is allemaal toegestaan. De passie van de atleten die niet leven van hun sport, maar voor hun sport, maakt dat je deze soms gekke of met momenten onverstandige acties beter begrijpt.

Ik ben fier om te kunnen zeggen dat ik al sporters heb mogen begeleiden uit twee sporten die ook onder de aandacht worden gebracht in de serie, namelijk roller derby en freediving. Met hun roots respectievelijk in de VS en de Filipijnen, was het heel leuk om te zien hoe deze tradities toch zijn kunnen groeien tot nichesporten met een wereldwijde navolging en dat ook deze atleten de meerwaarde van sportpsychologie inzagen. Ik verwacht niet onmiddellijk waterbuffelracers in de praktijk, maar als de kans zich aanbiedt... zeg ik geen nee! 

Er wordt vaak geschreven over de geschiedenis van verschillende sporttakken. Zelden wordt er echter aandacht besteed aan de geschiedenis van beweging op zich. Sinds wanneer schrijft men aanbevelingen over fysieke activiteit als gezond tijdverdrijf? Het antwoord: al heel lang.

Bill Hayes neemt je in Sweat mee doorheen de geschiedenis en via een mix van persoonlijke anekdotes en boeiend historisch materiaal (of zijn zoektocht ernaar) vertelt hij de lezer hoe het beeld en nut van beweging veranderd is doorheen de eeuwen. Zijn leidraad? Het historische traktaat ‘De Arte Gymnastica’ van Giraloma Mercuriale uit 1573.

Van Plato uit de Oudheid over Jane Fonda’s aerobics lessen tot onze moeilijke relatie met fysieke activiteit in de 21ste eeuw. Hoewel het onderwerp historisch wordt benaderd, heb je nooit het gevoel een geschiedenisboek te lezen. Op een luchtige manier benadert Hayes de geschiedenis van beweegvormen als lopen, zwemmen, boksen, fitness, enzovoort.

​Een persoonlijke plus vond ik dat in mijn editie van het boek elk hoofdstuk aangevuld werd met historische afbeeldingen of foto’s die Hayes oprakelde uit archieven over heel de wereld. Dit toont hoezeer onze kijk op beweging doorheen de eeuwen is veranderd… of net hardnekkig hetzelfde is gebleven!

​Psycholopen. Ja, dat lees je goed. Wat als wandelen en lopen een vaste aanvulling zou zijn in de behandeling van psychologische problemen, naast medicatie of psychotherapie? Ikzelf ben daar al jaren van overtuigd, maar collega-psychologe Kirsten Plessers schreef alle evidentie hiervoor haarfijn uit in dit leuke boek.

Ze gaat evenwel ook nog een stap verder door niet alleen de helende werking van lichaamsbeweging te beschrijven, maar ook het preventieve en beschermende karakter. Als dat je nog niet genoeg zou overtuigen om het ‘psycholopen’ een kans te geven, helpt ze je in de laatste hoofdstukken ook op weg om wandelen of lopen een plek te geven in je dagdagelijkse leven. Daarbij slaat ze niet de platgetreden weg in van doelen stellen en schemaatjes, maar stimuleert ze een persoonlijke zoektocht naar waarom dit waardevol kan zijn voor jou en hoe je je aandacht er op een juiste manier bijhoudt.
​
Een aanrader voor iedereen die nog meer waarde wil halen uit zijn beweegmomenten en zeker ook voor mensen die niet warm worden van al dat ‘moeten bewegen’. Geef jezelf de kans om een andere manier te ontdekken! 

Heeft het veel zin mensen te waarschuwen (lees: bang te maken) met de nadelige effecten van hun gedrag op de gezondheid op lange termijn? Niet zo veel volgens nieuw onderzoek! Ons brein heeft namelijk drie mechanismen die ervoor zorgen dat langetermijnvooruitzichten ook effectief op de lange baan geschoven worden.

• Effort discounting - ‘minder moeite is beter’

Je gedrag veranderen vraagt op zich al aandacht en inspanningen. Daarnaast lijken de gezonde alternatieven op zich ook al meer moeite te kosten op het eerste zicht. Een pizza in de oven steken gaat nu eenmaal sneller dan groentjes beginnen snijden. Het opsteken van de volgende sigaret gebeurt zonder nadenken, terwijl je bewust worden van je rookgedrag toch wel een denkoefening is. En fysieke inspanningen leveren vraagt... om fysieke inspanningen te leveren (terwijl Netflix helemaal vanzelf voor jou al de volgende aflevering start!). We zijn evolutionair geprogrammeerd om energie te sparen wanneer mogelijk. Alles wat dan ook op lange termijn inspanning vraagt, gaat door ons hoofd als minder waardevol worden beschouwd.

• Delay discounting - ‘liever een kleine beloning nu dan een grote beloning veel later’

Tonnen studies tonen aan dat de meerderheid van de mensen liever onmiddellijk 2€ zou krijgen, dan een maand te wachten op 5€, wanneer ze voor de keuze worden gesteld. Daarenboven verkiezen we tastbare beloningen boven minder of niet tastbare voordelen. Die heerlijk geurende, warme chocoladekoek kan ik nu al in mijn mond steken en proeven, terwijl ik een minder hoog vetpercentage binnen X aantal jaar helemaal niet ga kunnen opmerken. Nu een sigaret opsteken om de ontwenningsverschijnselen te verdrijven is tastbaarder dan het beloofde idee om mentaal vrij te zijn van de nicotine. Nu gaan zweten voor een workout is dan misschien wel tastbaar, maar niet zo aangenaam. Terwijl mijn zetel met een dekentje in het herfstweer wel instant comfortabel aanvoelt.

• Beliefs distortion - ‘bevestiging zoeken voor gewenste resultaten'

Ons hoofd gaat graag op zoek naar evidentie voor het huidig gedrag dat onze voorkeur uitdraagt. Dat kan allemaal wel zijn dat als we sporten we gezonder zullen zijn binnen 30 jaar wanneer we op pensioen zijn, maar 'gaan we tegen dan wel nog een pensioen hebben?'. Of 'ge moet toch van iets doodgaan!'. Het neerhalen van informatie die tegenstrijdig is met onze huidige overtuigen geeft rust aan het hoofd. 

Samen werken deze drie mechanismen goedbedoelde langetermijnadviezen heel hard tegen!

Wat is dan wel de oplossing om mensen te overtuigen om nu al gezond gedrag te beginnen stellen? De mens is een beestje die houdt van snelle beloningen, dus het is fundamenteel dat we zoeken naar de positieve associaties en emoties bij nieuwe voedingspatronen, bewegingsactiviteiten en een rookvrij leven! In begeleidingen ga ik dan ook aan de slag met het denken over gezond gedrag én het goed in je vel voelen bij het verkennen van nieuw gezondheidsgedrag.

Bron : Maltagliati, S.& Sarrazin, P. & Fessler, L. & Lebreton, M. & Cheval, B. (2022). Why people should run after positive affective experiences, not health benefits. 10.51224/SRXIV.164.



Dit artikel maakte onderdeel uit van mijn nieuwsbrief. Wil je deze en meer onderwerpen rechtstreeks in je inbox? Schrijf je dan zeker in! ​

Ik denk dat ik een ongelooflijk irritant persoon ben om mee te discussiëren. Ik kies zelden tot nooit een zwart-wit standpunt. Ik hou ervan om te nuanceren en – mede door de vele verhalen die ik als psycholoog hoor – andere perspectieven te belichten. Zo krijgen we bijvoorbeeld vaak genoeg te horen dat constant zitten niet goed is voor onze gezondheid. Nieuw onderzoek brengt hierin echter wat nuance door te stellen dat niet alle zittende activiteiten gelijkaardig zijn in hun impact op onze mentale gezondheid.

​Hiervoor kunnen we kijken naar vier criteria:

• Sociale interactie: promoot de zittende activiteit interactie of eerder isolatie?
• Nieuwigheid: is dit een repetitieve, gekende zittende activiteit of brengt het iets nieuws?
• Keuze: hoeveel keuzevrijheid versus controle ervaart de zittende persoon?
• Cognitie: is de zittende activiteit mentaal stimulerend?

Hieruit komen verschillende soorten sedentair gedrag naar voor:

1. Repetitieve, routineuze activiteiten op jezelf die weinig keuzevrijheid in zich dragen. Denk aan autorijden (in de file), staren naar weinig engagerende televisie, hersenloos scrollen op social media of monotone taken aan je bureau.
2. Sedentaire activiteiten op jezelf die je vrijwillig kiest en gemiddelde cognitieve stimulatie bieden. Denk aan lezen, gamen, chatten of online interactie met mensen, breien, …
3. Interactieve zelfgekozen, zittende activiteiten die mentaal stimuleren en veel nieuwigheid inhouden. Denk aan board games, interactieve games, volwassenenonderwijs, discussiegroepen, …

De auteur haalt aan dat niet alle zittende gedrag op één hoop gegooid mag worden. Het mag duidelijk zijn dat sedentaire activiteiten in categorie 3 meer positieve effecten zullen hebben op onze mentale gezondheid dan de activiteiten in categorie 2, die op hun beurt ook weer betere effecten zullen hebben dan deze in categorie 1. Ga dus geregeld eens na in welke mate de verschillende criteria aanwezig zijn in jouw zittende activiteiten.

​Bron:
Taylor, W. C. (2021). Understanding variations in the health consequences of sedentary behavior: A taxonomy of social interaction, novelty, choice, and cognition. Journal of Aging and Physical Activity, 30(1), 153-161. DOI: 10.1123/japa.2020-0360 PMID: 34257158.



Dit artikel maakte onderdeel uit van mijn nieuwsbrief. Wil je deze en meer onderwerpen rechtstreeks in je inbox? Schrijf je dan zeker in! ​

De laatste maanden merkte ik op dat er wat beweegt in de literatuur rond goal setting (doelen stellen). Het gekende en vaak gebruikte acroniem SMART komt onder vuur te liggen. SMART stelt dat je doelen Specifiek, Meetbaar, haalbaar (‘Achievable’), Realistisch en Tijdsgebonden moeten zijn. Vooral het specifieke karakter van doelen krijgt kritiek (vb. ‘Vandaag wil ik 1000 stappen meer zetten dan gisteren’). Net zoals ik steeds duidelijk maak dat sportpsychologie (als onderdeel van prestatiepsychologie) niet hetzelfde is als bewegingspsychologie (als onderdeel van gezondheidspsychologie), argumenteren onderzoekers dat specifieke doelen dan wel thuis horen in een prestatiecontext, maar misschien niet zozeer in een context voor bewegingspromotie. De logica is hier dat mensen die fysieke activiteit willen integreren in hun dagelijkse leven zijn eerder aan het leren, in plaats van te presteren, en dit vraagt een andere type van doelen stellen.

Zo argumenteren onderzoekers dat specifieke en uitdagende doelen (typisch in een prestatiecontext) op beginners negatieve effecten kunnen hebben, nl. meer stress, perceptie van falen, minder leren, … Eén experimentele studie toonde aan dat, hoewel het type doel niet uitmaakt voor de afgelegde afstand in een wandeling, het gebruiken van ‘open doelen’ (‘Kijk hoe ver je geraakt’) de beste psychologische effecten had op niet-actieve deelnemers, nl. meer interesse om nog eens te wandelen en een gevoel van vrijheid of autonomie.

Deze nieuwe inzichten brengen zoals steeds ook nieuwe vragen. Terwijl we nu voorzichtig kunnen stellen dat niet-specifieke doelen beter werken voor beginnende bewegers, opent zich nu de discussie over welke niet-specifieke doelen we dan best gebruiken. Uit eerste onderzoek blijkt dat het beter is een open doel te gebruiken (‘Kijk hoe ver je geraakt’), dan ‘doe je best’-doelen of ‘ga zo ver als mogelijk’-doelen. Deze laatste zouden immers meer cognitieve inspanning vragen en minder zin geven een fysieke activiteit nogmaals te herhalen. En daar draait het in de bewegingspsychologie natuurlijk wel om: hoe kunnen we mensen helpen beweging aangenaam te vinden en het een vaste plek geven in hun dagelijkse routines?

Bronnen:
Swann, C., Rosenbaum, S., Lawrence, A., Vella, S., McEwan, D. & Ekkekakis, P. (2021). Updating goal-setting theory in physical activity promotion: a critical conceptual review, Health Psychology Review, 15:1, 34-50, DOI: 10.1080/17437199.2019.1706616

Swann, C. & Schweickle, M. & Peoples, G. & Goddard, S. & Stevens, C. & Vella, S. (2022). The Potential Benefits of Non-Specific Goals in Physical Activity Promotion: Comparing Open, Do-Your-Best, and As-Well-As-Possible Goals in a Walking Task. Journal of Applied Sport Psychology. 34. 384-408.10.1080/10413200.2020.1815100. 



Dit artikel maakte onderdeel uit van mijn nieuwsbrief. Wil je deze en meer onderwerpen rechtstreeks in je inbox? Schrijf je dan zeker in! ​

Voor mijn derde blog van 2022 voor Gezond Sporten stond ik even stil bij de verschillende filters of 'cognitive distortions' die ons hoofd hanteert om informatie te verwerken. Deze hebben immers een impact over hoe we onze prestaties gaan evalueren of ze kleuren met welk gevoel we achterblijven na een workout. 

Zo is ons hoofd een enorme toekomstvoorspeller en kan het al snel eens denken 'dat er deze wedstrijd toch niets gaat uitkomen'.
Ons hoofd gaat ook sterk labelen. Het gooit termen als 'zwakkeling, luierik, opgever, ...' naar ons wanneer we eens een tegenvallende training hebben. 

Wil je nog meer filters leren kennen met voorbeelden en weten hoe je hiermee kan omgaan? Lees dan zeker de volledige blog op de website van Gezond Sporten Vlaanderen.

Ik kreeg heel wat boeiende reacties op mijn laatste post. Ik wil het idee om jezelf apart te zien van je gedachten en je lichaam nog wat verduidelijken aan de hand van een metafoor. Want ondanks dat ik jou als persoon wil onderscheiden van jouw lichaam en geest, moet het heel duidelijk zijn dat jullie alle drie moeten samenwerken voor de beste resultaten! Deze samenwerking is zoals jij die er op uit trekt met de auto.

Je lichaam – de auto. Sommigen van ons rijden met een strakke, sportieve bolide. Anderen moeten het stellen met een model uit de middenklasse. Nog anderen rijden rond in een wagen met heel wat kwaaltjes die, ondanks de goede zorgen van de garagist, niet te verhelpen zijn. Hoe dan ook willen we vrijwel allemaal wel eens dat onze auto nog wat sneller kon, er wat sportiever uitzag, of dat we in een jonger model rondreden. In tegenstelling tot onze auto’s hebben we doorheen ons leven slechts één lichaam.

Je gedachten – de GPS. Als je iemand van mijn generatie bent, kan je waarschijnlijk niet meer zonder GPS. Het wijst ons de weg, voorspelt oponthoud en geeft onmiddellijk ook nieuwe suggesties. Maar soms doet dat ding niet altijd wat je zou willen. Misschien hou je helemaal niet van die snelle en drukke route die de GPS voorstelt. Of misschien is de berekening toch niet zo nauwkeurig en rijd je jezelf vast op een veldbaan of sta je plots midden in wegenwerken! En oh wee als je eens een fout maakt: “Keer nu om. Keer nu om. Keer nu om…”.

Jij – de bestuurder. En dan is er uiteraard nog de bestuurder aan het stuur van onze wagen. Als bestuurder moeten we aanvoelen wat de auto aankan en wanneer die overbelast geraakt. Een attente chauffeur houdt ook de ogen op de baan en weet wanneer hij misschien eens niet naar de GPS moet luisteren. Zo verval je niet in automatische piloot. Als bestuurder ben je de observator. Je houdt de wagen in de gaten en probeert die zo goed als mogelijk in conditie te houden, maar beseft ook dat slijtage onvermijdelijk is. Je luistert naar de GPS, maar jij beslist wat je met die adviezen doet. Jij zit aan het stuur, jij kiest de richting.

Vergeet vooral niet waarvoor zo’n auto en GPS nu eigenlijk dienen: ons verplaatsen doorheen ons leven. Enjoy the ride together. Blijf niet bang op de veilige parking staan, maar draag wel zorg voor je lichaam en durf onderweg af en toe eens niet luisteren naar die GPS.

Gedachtenexperiment – Volg mee en voel je vrij om je antwoorden en (tegen)argumenten met me te delen.

Vraag 1: Zou je zeggen dat je een lichaam en gedachten HEBT of dat je je lichaam en gedachten BENT?
Ik vind het beter om te zeggen dat je een lichaam en gedachten hebt, dan er mee samen te vallen. Hierdoor ontstaat er meer afstand met jou als persoon (= JIJ) en zo ook meer psychologische flexibiliteit. Dit is zéér waardevol voor je mentale welzijn. Onze gedachten kunnen immers nogal hard en kritisch voor ons zijn, terwijl ons lichaam niet altijd doet wat we willen of er uitziet zoals we zouden willen. Jij bent niet je gedachten, je hebt er gewoon (heel de dag door…). Jij bent niet je lichaam, je ‘huist’ in je lichaam.

Klaar voor een andere vraag?

Vraag 2: Als je zegt dat je een lichaam en gedachten hebt, behandel je ze dan als zaken die je ONDER CONTROLE moet krijgen? Of zou je zeggen dat je je lichaam en geest behandelt als je METGEZELLEN langs je levensweg, die samen blij zijn en samen lijden?

Het is beter om ons lichaam en onze geest te behandelen als metgezellen op onze levensreis, aangezien dit de enige twee 'dingen' zijn die bij je blijven tot je laatste ademteug. Ja, ze zullen onderweg struikelen, verzwakken en het je soms/vaak moeilijk maken. Maar precies daarom is het beter om met elkaar om te kunnen gaan, dan om ze uit te schelden en je er van weg te (proberen) keren. You’re in this life together.

Deze gedachte-oefening is nuttig voor iedereen die al eens boos is op zijn/haar geest of lichaam. Euh… ik denk iedereen dus? Je lichaam en geest leren accepteren en met hen samenwerken is de eerste stap op weg naar verandering, betere prestaties en een gezonder leven.