Heeft het veel zin mensen te waarschuwen (lees: bang te maken) met de nadelige effecten van hun gedrag op de gezondheid op lange termijn? Niet zo veel volgens nieuw onderzoek! Ons brein heeft namelijk drie mechanismen die ervoor zorgen dat langetermijnvooruitzichten ook effectief op de lange baan geschoven worden.

• Effort discounting - ‘minder moeite is beter’

Je gedrag veranderen vraagt op zich al aandacht en inspanningen. Daarnaast lijken de gezonde alternatieven op zich ook al meer moeite te kosten op het eerste zicht. Een pizza in de oven steken gaat nu eenmaal sneller dan groentjes beginnen snijden. Het opsteken van de volgende sigaret gebeurt zonder nadenken, terwijl je bewust worden van je rookgedrag toch wel een denkoefening is. En fysieke inspanningen leveren vraagt... om fysieke inspanningen te leveren (terwijl Netflix helemaal vanzelf voor jou al de volgende aflevering start!). We zijn evolutionair geprogrammeerd om energie te sparen wanneer mogelijk. Alles wat dan ook op lange termijn inspanning vraagt, gaat door ons hoofd als minder waardevol worden beschouwd.

• Delay discounting - ‘liever een kleine beloning nu dan een grote beloning veel later’

Tonnen studies tonen aan dat de meerderheid van de mensen liever onmiddellijk 2€ zou krijgen, dan een maand te wachten op 5€, wanneer ze voor de keuze worden gesteld. Daarenboven verkiezen we tastbare beloningen boven minder of niet tastbare voordelen. Die heerlijk geurende, warme chocoladekoek kan ik nu al in mijn mond steken en proeven, terwijl ik een minder hoog vetpercentage binnen X aantal jaar helemaal niet ga kunnen opmerken. Nu een sigaret opsteken om de ontwenningsverschijnselen te verdrijven is tastbaarder dan het beloofde idee om mentaal vrij te zijn van de nicotine. Nu gaan zweten voor een workout is dan misschien wel tastbaar, maar niet zo aangenaam. Terwijl mijn zetel met een dekentje in het herfstweer wel instant comfortabel aanvoelt.

• Beliefs distortion - ‘bevestiging zoeken voor gewenste resultaten'

Ons hoofd gaat graag op zoek naar evidentie voor het huidig gedrag dat onze voorkeur uitdraagt. Dat kan allemaal wel zijn dat als we sporten we gezonder zullen zijn binnen 30 jaar wanneer we op pensioen zijn, maar 'gaan we tegen dan wel nog een pensioen hebben?'. Of 'ge moet toch van iets doodgaan!'. Het neerhalen van informatie die tegenstrijdig is met onze huidige overtuigen geeft rust aan het hoofd. 

Samen werken deze drie mechanismen goedbedoelde langetermijnadviezen heel hard tegen!

Wat is dan wel de oplossing om mensen te overtuigen om nu al gezond gedrag te beginnen stellen? De mens is een beestje die houdt van snelle beloningen, dus het is fundamenteel dat we zoeken naar de positieve associaties en emoties bij nieuwe voedingspatronen, bewegingsactiviteiten en een rookvrij leven! In begeleidingen ga ik dan ook aan de slag met het denken over gezond gedrag én het goed in je vel voelen bij het verkennen van nieuw gezondheidsgedrag.

Bron : Maltagliati, S.& Sarrazin, P. & Fessler, L. & Lebreton, M. & Cheval, B. (2022). Why people should run after positive affective experiences, not health benefits. 10.51224/SRXIV.164.



Dit artikel maakte onderdeel uit van mijn nieuwsbrief. Wil je deze en meer onderwerpen rechtstreeks in je inbox? Schrijf je dan zeker in! ​

7 augustus 2022 las ik op VRT NWS een artikel over het gebruik van het geneesmiddel Ozempic als afslankmiddel. Na wat rondvraag hoorde ik mensen beweren dat ‘dit wel eens de gastric bypass zou kunnen vervangen!’. Een uitspraak die ik eerlijk gezegd zorgwekkend vind. Een reflectie vanuit mijn bril van de voedingspsychologie en een bezorgdheid over onze dieetcultuur.

Allereerst moeten we bij de sterke focus op vermageren steeds stilstaan bij wat we precies verliezen. Wat verklaart dat lagere cijfer op de weegschaal? Er zijn immers zoveel parameters om mee te spelen… Spreken we over vet, vocht, spiermassa, …? Te veel mensen kiezen al te graag voor de snelle winst, zonder stil te staan bij het grotere effect op het lichaam.

Gewichtsverlies voor gezondheid is soms noodzakelijk, maar dat is steeds afhankelijk van o.a. je lichaamstype of vooraf bestaande aandoeningen (zoals bv. diabetes in het VRT artikel). We weten allemaal dat veel mensen vooral gewicht willen verliezen omwille van meer mentale aspecten. Het geloof dat ze dan ‘een betere versie van zichzelf’ zullen zijn, meer zelfvertrouwen zullen hebben, etc. Onderzoek toont helaas echter aan dat gewichtsverlies op zich niet veel positieve psychologische effecten heeft… Sterker nog, het herhaaldelijk nastreven van gewichtsverlies op zich heeft zelf aangetoonde risico’s voor het psychisch welbevinden! Mensen denken vaak ‘Ja, maar ik voel me toch beter?’. Dit is vaak een kortstondig effect, ook omwille van het feit dat men het gevoel heeft te voldoen aan externe druk om ‘fit en slank te zijn’. Een dieet is steeds een tijdelijke interventie op de ruimere levensstijl of voedingspatroon. De vaak gehoorde repliek: ‘Ja, maar als ik magerder ben ga ik veranderen’. Als X gebeurt, dan doe ik Y. Ik hoor het bij veel cliënten en argumenteer steeds hetzelfde: Wacht niet met leuke dingen doen tot je terug gelukkig bent (depressie), wacht niet met bewegen tot je pijnvrij bent (chronische pijn), wacht niet met leven tot je magerder bent… We zien steevast dezelfde trend. Eenmaal je alle inspanningen geleverd hebt, ben je kortstondig blij, laat je de riem wat losser en zo kom je vaak terug het gewicht er bij. En nee, continu de riem aanhouden is ook geen optie. De mythe rond wilskracht is misschien stof voor een volgende nieuwsbrief.

Gewichtsverlies lijkt makkelijk(er) haalbaar met een middeltje als Ozempic. Maar dit is slechts één ding. Gezondheidsprofessionals die verder denken stellen zich ook vragen over gewichtsbehoud. Een onderliggende probleem en drijfveer voor het continu willen vermageren is ontevredenheid over het lichaam. Wanneer je een lager cijfer op de weegschaal ziet, dan is de lichaamstevredenheid of de lichaamsaanvaarding nog niet veranderd. Dit leidt tot vicieuze cirkels. Het gewicht op de weegschaal is misschien veranderd, maar de kern niet.

Vanuit een fysiologisch oogpunt wordt gewichtsbehoud moeilijk gemaakt door verandering in hormonen, verlangen naar homeostasis van ons lichaam, veranderingen in energieverbranding, evolutionair geprogrammeerde neiging tot energiebehoud van ons lichaam, … Maar dan zijn er nog de psychologische aspecten die kunnen bijdragen tot blijvend gewichtsbehoud: werken rond het lichaamsbeeld, zelfwaarde, intrinsieke motivatie voor beweging en gezonder eten, gevoel van controle over het eigen gezondheidsgedrag, … Ja, Ozempic kan sterke resultaten hebben op vlak van gewichtsverlies, maar op vlak van gewichtsbehoud en impact op de mentale factoren die hierbij een rol spelen maak ik me enorme zorgen als dit simpele spuitje de gastric bypass zou gaan vervangen.




Dit artikel maakte onderdeel uit van mijn nieuwsbrief. Wil je deze en meer onderwerpen rechtstreeks in je inbox? Schrijf je dan zeker in! ​

Voedingspsychologie of de psychologie van ons eetgedrag en verandering in voedingspatronen blijft vaak helaas een onderbelicht aspect in begeleidingen bij voedingsdeskundigen en diëtisten. Is dit een verwijt? Neen, aangezien deze aspecten weinig of slechts kort aan bod komen in hun opleidingen.

Gisteren ging ik tijdens een sessie aan de slag met één van mijn atleten zijn nieuwste voedingsschema. Een prima voedingsschema, trouwens. Ik zal nooit inhoudelijk een voedingsschema tegenspreken. Ik ben immers een psycholoog en geen expert van de fysiologische effecten van voeding op het lichaam en sportprestaties. We zaten echter wel met een mentale uitdaging. De atleet keek naar dit prima voedingsschema en wist op voorhand al “dit hou ik niet vol”. Hij werd geconfronteerd met een demotiverende kloof tussen ‘Dit is waar ik nu sta’ en ‘Hier moet ik geraken’. Tal van aspecten waren niet aan bod gekomen tijdens de sessies bij de diëtiste, o.a. hoe evolueren en stap voor stap naar dit mooie doel toewerken, hoe de omgeving meekrijgen in dit verhaal, hoe omgaan met een suikerverslaving, …? Allemaal psychologische factoren die spelen in een succesvolle aanpassing naar een beter voedingspatroon.

Faalt een dieet of aanpassing in voedingspatroon omdat het een slecht voedingsschema is? Nee. Vele mensen haken af omdat er te weinig rekening wordt gehouden met de psychologie van ons eetgedrag en gedragsverandering.

Ik hoop in de toekomst nog vaker de brug te leggen tussen voeding en psychologie, zowel voor cliënten als voor voedingsdeskundigen. Wordt zeker vervolgd…