Ik probeer mijn praktijk steeds vorm te geven vanuit een stevige wetenschappelijke basis aangevuld met evidentie uit de praktijk van wat werkt. Zo zien we vaak technieken of methodieken die gehypet worden, terechte tegenkanting krijgen, om dan te komen tot een meer genuanceerd beeld. These, antithese, synthese heet dat proces in de (wetenschaps)filosofie.

Dit VRT artikel biedt zo een mooie huidige stand van zaken rond mindfulness. Een zeer waardevolle techniek, maar ik stoorde me al langer aan het feit dat het zou helpen voor alles. Onzin. Stel je voor dat een vakman bij je thuis aankomt met enkel een hamer!

Mindfulness lijkt vooral te werken bij depressie, pijn en verslaving. Dat is een fijne geruststelling aangezien mindfulness inderdaad onderdeel uitmaakt van mijn ‘gereedschapskist’ bij rookstop, leven met chronische pijn, afzien bij topsport en omgaan met de initiële ongemakken als je begint te bewegen na lange inactiviteit.

​Maar geen zorgen, ik heb daarnaast nog heel wat andere technieken die ook kunnen werken! ;-)



​

Een kwart van de volwassenen in Vlaanderen beweegt minder dan wat aanbevolen wordt voor een goede gezondheid (onderzoek door Sciensano). De intentie is er, maar de praktijk loopt stroef (pun intended). De voornaamste aangehaalde reden is tijdsgebrek. Dit is - sorry om het te zeggen - eerder een excuus dan een reden. Correcter is het om te spreken van 'gepercipieerd tijdsgebrek'. Tal van studies tonen aan dat we liever andere dingen doen dan bewegen. Zoals - met voorsprong - schermgebruik. Ja, ik heb het tegen jou die nu langs deze post scrolde. Maar je bent hier nu toch, dus lees nog even verder. "Het zal dan wel een gebrek aan discipline zijn", hoor ik je denken? Niet akkoord en laten we aub niet opnieuw blijven trekken aan een dood paard.

Hieronder deel ik enkele bedenkingen als bewegingspsycholoog over wat wel nodig is om hierin verandering te kunnen brengen:

• Sporten mag, bewegen moet. Sporten is een specifieke vorm van beweging waar praktisch gezien heel wat meer bij komt kijken. Helaas heb ik mensen echt al horen zeggen "Ik heb al wat sporten geprobeerd, het viel steeds tegen. Beweging is dus niets voor mij". Ons lichaam is gemaakt om in beweging te zijn en rust roest. We moeten af van het idee dat we op een bepaalde manier aan beweging moeten doen. De sportpsychologie focust zich op de mentale aspecten van het behalen van prestaties in de sport. Bewegingspsychologie houdt zich bezig met de mentale aspecten om mensen in beweging te krijgen en te houden. Het gaat niet over beter presteren, het gaat om te beginnen over bewegen en zich daar comfortabel bij voelen. Elke stap die men daarbij letterlijk en figuurlijk zet telt en er is heus voor elk wat wils als het op beweegvormen aankomt. Individueel of in groep, competitief of recreatief, binnen of buiten, volgens regels of helemaal vrij en met momenten zelf expressief, veilig of avontuurlijk, met een einddoel of gewoon voor de activiteit op zich,... 
• Stoppen met bewegen louter te linken aan gewichtsverlies of fysieke verschijning. Er is een fitnesscultuur waarbij we allemaal slank(er) moeten zijn. En naast de dieetcultuur die voedingsregels oplegt, leeft bij zoveel mensen het idee dat beweging dient om dat lijf terug in vorm te krijgen na alle uitspattingen die we onszelf ongedisciplineerd toestaan. Dit negeert de honderden andere functies die beweging kan hebben, zoals o.a. sociale connectie, stressmanagement, een gevoel van controle over je leven, ... Wie enkele van deze wil leren kennen is van harte welkom op de webinar die ik 11 april 2023 geef voor Sporta - Zeker Sporten. 
• Meer psychologisch geïnformeerde gezondheidsprofessionals. Toegegeven, gewichtsverlies verkoopt, want dit is wat de massa nu eenmaal zoekt. Maar ondanks de vele afslankprogramma's die verkocht worden, halen we op maatschappelijk niveau decennia later nog steeds niet de beweegnormen. Dit ondanks de steeds groeiende kennis van trainingsleer en technologie die ons hierbij kan ondersteunen. Ik ben geen personal trainer en ik heb geen master bewegingswetenschappen, dus ik ga/kan de mensen geen fysiologisch perfect uitgewerkt beweegplan voorschrijven. Wat ik wel zie is dat in de praktijk veel van die beweegprogramma's geen of te weinig rekening houden met de psychologie van de mens. Ik heb dit zelf al aan de lijve mogen ondervinden. Veel gezondheidsprofessionals bieden op zich goede (fysiologische) input aan en zitten dan met de handen in hun haar door wat er gebeurt in de 'black box', die de mens op psychisch vlak lijkt. Gewenste output niet bereikt. Of net wel, maar het blijft niet duren. Als het aankomt op lichamelijke verandering, ben ik niet onder de indruk van snelle resultaten, enkel van blijvende resultaten.

Maar, goed nieuws, het vakgebied van de bewegingspsychologie bestaat al jaren in academische kringen en al die kennis ligt klaar om vertaald te worden naar de praktijk. Om echt succesvol te zijn in onze ambities om meer mensen aan het bewegen te krijgen loont het om stil te staan bij mentale factoren zoals de relatie tussen een mens en zijn lichaam in beweging, bewust versus onbewuste gedragsverandering, mensen leren omgaan met niet-helpende gedachten, goede communicatievaardigheden, motivatiepsychologie, bewegen met een mentale of fysieke 'rugzak', bewegen doorheen de verschillende leeftijdsfases, ... 

Mijn inbox staat open voor iedereen die mee deze uitdaging wil aangaan om mensen aan het bewegen te krijgen (en te houden) en daarbij meer wil leren over de psychologie van beweging. 

​

Ook de overheid maakt in het nieuwe jaar voornemens rond gezondheid. Met het antitabaksplan wil men terug een versnelling hoger schakelen om zoveel mogelijk mensen te helpen stoppen met roken of verhinderen dat jongeren er ooit mee starten. Al zijn de meest van hun voornemens wel niet voor 2023…

• Vanaf 1 januari dit jaar mag er niet langer gerookt worden op de perrons van de NMBS.
• Vermoedelijk ergens in 2024 verdwijnen de tabaksautomaten overal (behalve in voedingswinkels).
• Er zullen in de toekomst minder (tijdelijke) verkooppunten zijn zoals bijvoorbeeld in cafés of op festivals.
• Vanaf 2028 wil men de verkoop van tabak dan nog verder verbieden in voedingswinkels groter dan 400m².
• Vanaf 1 januari 2025 wil de overheid een rookverbod in attractieparken, dierentuinen, kinderboerderijen en speeltuinen.
• Mogelijk worden sportterreinen, activiteiten van jeugdbewegingen en ingangen van ziekenhuizen en scholen hier nog aan toegevoegd.

​Je merkt het goed, ze mikken hier vooral op plaatsen waar veel kinderen en jongeren komen om hen niet bloot te stellen aan het beeld van een roker in de hoop dat ze er zelf nooit mee beginnen.
Een pakje sigaretten zou dit jaar ook een halve euro duurder worden en de minister maakt zich sterk dat vanaf 2024 een pak sigaretten meer dan 9€ zal kosten. Dit willen ze hand in hand laten gaan met goedkopere prijzen voor groenten en fruit*.

Je stelt je de vraag of sommige maatregelen zolang op zich moeten laten wachten. In Nieuw-Zeeland bijvoorbeeld heeft men al besloten dat er geen tabak meer verkocht mag worden aan iedereen geboren na 1 januari 2009. Deze maatregel is niet repressief naar de huidige rokers en verhoogt de kans op een gehele uitdoving. 

Over de grens in Nederland dan wordt er stevig gehakt in de verschillende smaakjes voor de elektronische sigaret. Na een overgangsperiode zal er vanaf 1 oktober 2023 enkel nog e-liquids met tabaksmaak verkrijgbaar zijn. Zo hopen ze jongeren te ontmoedigen om het vapen met hazelnootpasta- en mojitosmaak een kans te geven. In België passen ze deze strategie vooralsnog niet toe, maar plannen ze wel ‘swingende namen’ voor sommige smaakjes te verbieden. Mijn gedachten rond deze aanpassingen:

• Nederland doet een goede zet om jongeren van de e-sigaret af te houden.
• Nederland maakt het de rokers die willen stoppen moeilijker om de e-sigaret als stopmiddel een kans te geven. De meeste ex-rokers die beginnen te vapen vinden vanuit mijn ervaring de gewone tabakssmaak helemaal niet zo interessant.
• België zit met zijn mildere aanpak nu wel op een interessant spoor. Door het bannen van swingende namen zijn jongeren mogelijk minder aangesproken, maar kunnen ex-rokers wel nog hun ding vinden om de e-sigaret als stopmiddel te gebruiken.
• Het is goed dat beide landen blijven inzetten op onderzoek naar de schadelijke effecten van het vapen. Dat deze er zijn is voor de hand liggend. Maar hoe meer details we hebben, des te beter we kunnen gaan nuanceren in het beleid. Idealiter zie ik heil in een verbod voor niet-rokers/jongeren, maar wel het toelaten van de e-sigaret als tijdelijk stopmiddel voor rokers.

 
*Wat ongezonde voeding betreft heeft de voedingsindustrie belooft vanaf juni 2023 geen televisiespots meer te maken die gericht zijn op jongeren (Bron). Mijn bedenking: hoeveel spots krijgen jongeren nog te zien via klassieke media? De belofte zegt niets over online media.

Bronnen:

• https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/12/02/antitabaksplan/
• https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/12/19/het-is-verdomd-moeilijk-om-te-stoppen-met-roken-we-moeten-ervo/
• https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/01/02/vapen-met-smaakjes-voortaan-verboden-in-nederland-hoe-zit-het-i/

Dit artikel maakte onderdeel uit van mijn nieuwsbrief. Wil je deze en meer onderwerpen rechtstreeks in je inbox? Schrijf je dan zeker in! 

Hopelijk hebben jullie ondanks de vroege uitschakeling van de Rode Duivels en de vele (terechte) ethische discussies allemaal een beetje kunnen genieten van een mooie potje voetval op het WK in Qatar. Op vlak van sportpsychologie vloeide hier ook heel wat inkt over in de pers! Enkele collega’s werden gecontacteerd om hun mening te geven. Een bloemlezing*:
 

• Hoe lap je een team zo snel mogelijk terug op na een nederlaag? Collega Jens Van Lier lichtte dit toe aan VRT. 
• Was de discussie tussen De Bruyne en Alderweireld nu net een goed of slecht teken voor de groepsdynamiek? Collega Michael Verschaeve gaf duiding aan Het Laatste Nieuws. 
• Professor Paul Wylleman vertelde op Radio 1 over de nood aan stress voor goede prestaties en hoe je dat als coach het beste kan aanpakken. 
• Collega Ellen Schouppe mocht dan weer duiding geven bij het Nieuwsblad over de mentale impact op sporters om van de ene op de andere moment gebrandmerkt te worden van held tot antiheld. 
• Duitsland bood als één van de weinige landen een stilzwijgend protest met hun groepsfoto op het WK. Sommigen beweerden dat Die Mannschaft hierdoor te weinig met de prestaties bezig waren. Professor Nico Van Yperen vindt dit onzin (en ik trouwens ook). 
• Het succes van Nederland maakte trouwens dat sommige spelers als Dumfries en Vlap openhartig waren over de rol van hun sportpsycholoog bij deze goede prestaties.
• En dan is er nog de psychologie van de strafschop, want dat is zeker geen stukje lotterij. Opnieuw professor Van Yperen aan het woord hier in het Nederlands en dé wetenschappelijke autoriteit over dit onderwerp, Geir Jordet, hier (in het Engels). 

*Mogelijk zullen enkele van deze artikels spoedig achter een betaalmuur verdwijnen. Hiervoor mijn excuses!

Dit artikel maakte onderdeel uit van mijn nieuwsbrief. Wil je deze en meer onderwerpen rechtstreeks in je inbox? Schrijf je dan zeker in! ​

Verschillende media berichtten in september over het fenomeen ‘quiet quitting’, ofwel je werk afbakenen tot het strikt noodzakelijke. Er valt heel wat te zeggen over deze trend en het label, maar mij deed het vooral nadenken over de mogelijke rol van een prestatiepsycholoog in dit fenomeen. Volgens de definitie houdt een prestatiepsycholoog zich bezig met de psychologische factoren die optimale menselijke prestatie beïnvloeden. Mijn vraag in het licht van de hele ‘quiet quitting’-discussie is: ‘optimaal voor wie’?
​
De meeste prestatiepsychologen die ik ken, richten zich op het helpen van mensen om de hoogst mogelijke resultaten te behalen in sport, business of performance arts. Dus dan zou 'optimaal' betekenen 'proberen deel uit te maken van de 1% elite', in wat je ook nastreeft.

Maar kunnen prestatiepsychologen ook een rol spelen bij het helpen van mensen om hun optimale balans in prestatie en welzijn te bereiken? In de meeste gevallen zou dat betekenen dat je het elite-einddoel van 1% loslaat en met je cliënt werkt rond een persoonlijke definitie van succes volgens de mogelijkheden van het individu en zijn of haar context.

Ik geloof dat de meeste prestatiepsychologen zullen beweren dat ze wel degelijk prestatie en welzijn hand in hand willen laten gaan, zelfs voor hun 'high potentials'. Naar mijn gevoel is er echter een dunne lijn en subtiel verschil tussen mensen 'helpen opofferingen te maken’ en/of 'helpen grenzen stellen'.
Dit geldt al helemaal als de prestatiepsycholoog wordt binnengebracht door de overkoepelende organisatie om de individuele high performers te gaan bijstaan. Met wiens definitie van succes werken we dan?

Langs de andere kant merk ik in de praktijk ook dat er heel wat individuele cliënten zijn die goed genoeg weten dat ze nooit tot de 1% beste zullen behoren, maar wel ‘willen denken, ademen en leven als de toppers’. Maar waarom zou je een levensstijl willen aannemen waarop jouw leven en omgeving niet is afgesteld en het ook nooit zo zal zijn omdat je niet bij dat selecte groepje van high potentials hoort en dus ook geen gelijkaardige kansen krijgt? Daar is overigens niets mis mee!

Ik herinner mezelf hier steeds aan een citaat van een elite wingsuitpiloot die ik mocht interviewen in het kader van mijn thesisonderzoek naar de mentale vaardigheden van extreme sporters: “Niet iedereen kan Michael Schumacher zijn, maar iedereen kan zijn auto de winkel uitrijden en deze machine gebruiken als een praktisch hulpmiddel om hun leven te verrijken en leuker te maken”. Hij zag te veel recreatieve skydivers die zich racepiloten waanden. In zijn setting heeft dit jammer genoeg noodlottige gevolgen. Maar ook dichterbij de dagdagelijkse praktijk zie en hoor ik de verhalen van slaapkamergamers die continu grinden om misschien ooit opgepikt te worden door een topteam. Of de getuigenissen van Nado Vlaanderen over recreatieve wielrenners die preparaten slikken of na blessure snel terug op hun fiets springen ‘omdat de toppers dit toch ook doen’. De contexten zijn steeds verschillend en dus niet afgestemd op de persoonlijke situatie en leefwereld van de persoon.

Ik hoop dan ook dat prestatiepsychologen zich niet enkel kunnen bezighouden met de high potentials, maar ook de nodige nuance kunnen en mogen brengen bij het brede publiek om iedereen top te laten zijn volgens zijn of haar eigen mogelijkheden. Prestatiepsychologen mogen in ieder geval niet gewoon gaan kopiëren en plakken wat de toppers aan het doen zijn – zelf als dat de vraag van de cliënt zou zijn.




Dit artikel maakte onderdeel uit van mijn nieuwsbrief. Wil je deze en meer onderwerpen rechtstreeks in je inbox? Schrijf je dan zeker in! ​

7 augustus 2022 las ik op VRT NWS een artikel over het gebruik van het geneesmiddel Ozempic als afslankmiddel. Na wat rondvraag hoorde ik mensen beweren dat ‘dit wel eens de gastric bypass zou kunnen vervangen!’. Een uitspraak die ik eerlijk gezegd zorgwekkend vind. Een reflectie vanuit mijn bril van de voedingspsychologie en een bezorgdheid over onze dieetcultuur.

Allereerst moeten we bij de sterke focus op vermageren steeds stilstaan bij wat we precies verliezen. Wat verklaart dat lagere cijfer op de weegschaal? Er zijn immers zoveel parameters om mee te spelen… Spreken we over vet, vocht, spiermassa, …? Te veel mensen kiezen al te graag voor de snelle winst, zonder stil te staan bij het grotere effect op het lichaam.

Gewichtsverlies voor gezondheid is soms noodzakelijk, maar dat is steeds afhankelijk van o.a. je lichaamstype of vooraf bestaande aandoeningen (zoals bv. diabetes in het VRT artikel). We weten allemaal dat veel mensen vooral gewicht willen verliezen omwille van meer mentale aspecten. Het geloof dat ze dan ‘een betere versie van zichzelf’ zullen zijn, meer zelfvertrouwen zullen hebben, etc. Onderzoek toont helaas echter aan dat gewichtsverlies op zich niet veel positieve psychologische effecten heeft… Sterker nog, het herhaaldelijk nastreven van gewichtsverlies op zich heeft zelf aangetoonde risico’s voor het psychisch welbevinden! Mensen denken vaak ‘Ja, maar ik voel me toch beter?’. Dit is vaak een kortstondig effect, ook omwille van het feit dat men het gevoel heeft te voldoen aan externe druk om ‘fit en slank te zijn’. Een dieet is steeds een tijdelijke interventie op de ruimere levensstijl of voedingspatroon. De vaak gehoorde repliek: ‘Ja, maar als ik magerder ben ga ik veranderen’. Als X gebeurt, dan doe ik Y. Ik hoor het bij veel cliënten en argumenteer steeds hetzelfde: Wacht niet met leuke dingen doen tot je terug gelukkig bent (depressie), wacht niet met bewegen tot je pijnvrij bent (chronische pijn), wacht niet met leven tot je magerder bent… We zien steevast dezelfde trend. Eenmaal je alle inspanningen geleverd hebt, ben je kortstondig blij, laat je de riem wat losser en zo kom je vaak terug het gewicht er bij. En nee, continu de riem aanhouden is ook geen optie. De mythe rond wilskracht is misschien stof voor een volgende nieuwsbrief.

Gewichtsverlies lijkt makkelijk(er) haalbaar met een middeltje als Ozempic. Maar dit is slechts één ding. Gezondheidsprofessionals die verder denken stellen zich ook vragen over gewichtsbehoud. Een onderliggende probleem en drijfveer voor het continu willen vermageren is ontevredenheid over het lichaam. Wanneer je een lager cijfer op de weegschaal ziet, dan is de lichaamstevredenheid of de lichaamsaanvaarding nog niet veranderd. Dit leidt tot vicieuze cirkels. Het gewicht op de weegschaal is misschien veranderd, maar de kern niet.

Vanuit een fysiologisch oogpunt wordt gewichtsbehoud moeilijk gemaakt door verandering in hormonen, verlangen naar homeostasis van ons lichaam, veranderingen in energieverbranding, evolutionair geprogrammeerde neiging tot energiebehoud van ons lichaam, … Maar dan zijn er nog de psychologische aspecten die kunnen bijdragen tot blijvend gewichtsbehoud: werken rond het lichaamsbeeld, zelfwaarde, intrinsieke motivatie voor beweging en gezonder eten, gevoel van controle over het eigen gezondheidsgedrag, … Ja, Ozempic kan sterke resultaten hebben op vlak van gewichtsverlies, maar op vlak van gewichtsbehoud en impact op de mentale factoren die hierbij een rol spelen maak ik me enorme zorgen als dit simpele spuitje de gastric bypass zou gaan vervangen.




Dit artikel maakte onderdeel uit van mijn nieuwsbrief. Wil je deze en meer onderwerpen rechtstreeks in je inbox? Schrijf je dan zeker in! ​