‘Bigorexia’ maakt slachtoffers: hoe de jacht op spiermassa een massa ellende kan verbergen

De Morgen interviewde me omtrent de prevalentie, verschijnen en behandeling van bigorexia.
Bron: https://www.demorgen.be/beter-leven/bigorexia-maakt-slachtoffers-hoe-de-jacht-op-spiermassa-een-massa-ellende-kan-verbergen~b25e6eeb/

Obsessief trainen, proteïnen tellen en spiermassa najagen: het leven van heel wat jonge mannen is verschrompeld tot ‘bigorexia’. ‘Niet alleen de omgeving en hulpverleners maar ook professionals in de sportwereld moeten meer aandacht hebben voor deze aandoening.’

Barbara Debusschere

Elke dag een zware sessie gewichtheffen. Je spierbundels keuren in de spiegel en ze altijd te smal vinden. Eindeloos porties mager kippenwit en eieren verorberen en altijd het eigeel weghalen. Panikeren wanneer de mouw van je T-shirt plots rond je arm floddert. Je herinneren hoe je als kind werd gepest omdat je er ‘meisjesachtig’ uitzag. Nog harder trainen, nog meer kippenwit eten en eiwitshakes drinken. In een tunnel van zelfhaat belanden die steeds zelfdestructiever wordt.

Zo ziet het beklemmende leven van Nicky eruit, een gespierde puber die verbeten probeert om nog grotere spieren te kweken. Hij is het hoofdpersonage in de kortfilm I, Adonis van de Nederlandse filmmaker Angelo Raaijmakers (31). De internationaal gelauwerde film, te zien op YouTube, toont treffend wat ‘bigorexia’ is.

Die stoornis, die volgens onderzoek minstens twee procent van de bevolking treft, brengt vooral jonge mannen in de problemen. In de DSM, het handboek voor psychiaters, valt ‘spierdysmorfie’ onder de ‘obsessief-compulsieve stoornissen’ en meer specifiek onder de lichaamsdysmorfie-stoornissen’: een zodanig verstoord lichaamsbeeld hebben dat je een obsessieve drang voelt om je lichaam te veranderen.

“Bij bigorexia ervaar je dat je lichaam te klein en niet gespierd genoeg is, terwijl je erg gespierd bent”, zegt klinisch sportpsycholoog Cedric Arijs. “Deze mensen blijven proberen hun lichaam zo enorm mogelijk te maken.”
Doorgaans gaat het om mannen vanaf een jaar of vijftien. Ze lijden onder het gevoel dat hun lichaam niet is zoals het zou moeten zijn en dat leidt tot onder andere overtraining, blessures, verslaving aan eiwitsupplementen, steroïden en anabolica, zichzelf de hele tijd bekijken en beoordelen in de spiegel.

Vaak zijn deze mannen zo hard bezig met trainen en voeding dat ze sociale activiteiten mijden. Arijs: “Door de obsessie met trainingsschema’s en voeding verschrompelt de rest van hun leven en krijgen sommigen relationele en professionele problemen. En wanneer ze door blessures even niet kunnen trainen, vallen deze jonge mannen in een diep, zwart gat.”
In Raaijmakers’ film mondt de fixatie uit in een plastische horrorscène. “Die is niet eens zo overdreven”, zegt de filmmaker, die zelf rond zijn 23ste aan bigorexia leed. “Er zijn mannen die een soort olie in hun spieren spuiten om ze groter te doen lijken, waardoor ze riskeren dat hun spieren afsterven.”

I, Adonis dateert van 2021, maar Raaijmakers merkt dat er nu pas aandacht komt voor bigorexia. Dat is volgens experts geen moment te vroeg. Zij hebben namelijk een vermoeden dat de geschatte prevalentie van twee procent een onderschatting is.
Ook lijkt het erop dat sociale media ervoor meer jonge mannen in de val van bigorexia doen trappen. “Deze aandoening voorkomen is erg lastig wanneer jongens de hele tijd beelden zien van zogenaamd perfecte lichamen die vaak fake zijn”, zegt Arijs. “Vooral jongens met mentale kwetsbaarheden riskeren dan bigorexia te ontwikkelen.”
Dat is eveneens te zien in I, Adonis en gebaseerd op Raaijmakers’ ervaring. “Ik ben als kind gepest en toen mijn vrienden sterk en groot begonnen te worden, zag ik er nog altijd mager en weinig mannelijk uit”, zegt hij. “Dat heeft zeker meegespeeld. Ook in de verhalen van anderen komen kwetsbaarheden uit het verleden terug.”

Een andere reden waarom er meer aandacht voor moet komen, is dat bigorexia moeilijk vast te stellen is. Want sporten is toch gezond? “De grens tussen veel sporten, wat aanbevolen wordt, en ziekmakend obsessief gedrag, is niet altijd duidelijk”, zegt Arijs. “Deze jonge mannen zien er sterk en goed uit en krijgen daar vaak complimenten voor. Daardoor wordt er vaak pas laat hulp gezocht”, zegt Arijs.

Bij Raaijmakers ging er een lampje branden toen hij 5000 calorieën per dag at, moest overgeven en daarna opnieuw ging koken omdat hij zo graag nog meer spieren wilde. “Maar ik heb gemerkt dat andere mannen gewoon blijven doorgaan”, zegt hij.
Herstellen van bigorexia is zeker mogelijk, zoals je kan lezen in de persoonlijke getuigenissen op de website van de Britse organisatie Body Dysmorphic Disorder Foundation, die is opgericht door ex-patiënten.

Maar dan moet er wel ziekte-inzicht zijn, waarbij je ziet dat je lichaam en leven lijden onder de obssie. Dat blijkt lastig. “Achter bigorexia schuilt heel vaak een vertekend zelfbeeld met relatief weinig zelfvertrouwen”, zegt sportarts Adelheid Steyaert (UZ Gent). “Het is niet altijd evident om tot dat inzicht te komen of toe te laten.”

Is die horde wel genomen, dan kan cognitieve gedragstherapie helpen om patiënten anders te laten kijken naar hun lichaam en gedrag, om af te kicken van spiegels en complimenten en om voedingsschema’s en trainingen af te bouwen.

Maar niet alleen psychologen spelen een rol, benadrukt Arijs. Hij vindt het belangrijk dat ook sportartsen, coaches, kinesisten en mensen in de fitnessindustrie alert zijn. “Peil naar het mentaal welzijn van iemand die zeer veel traint, altijd maar terugkomt met blessures of steeds zwaardere trainingen vraagt zonder ooit tevreden te lijken”, zegt hij. “Vraag eens aan die man hoe hij zich voelt. Soms zit er psychisch lijden verstopt onder die indrukwekkende spierbundels.”